YouTube Transcript:
Tiền tệ vận hành như thế nào?

Skip watching entire videos - get the full transcript, search for keywords, and copy with one click.

Video Transcript

View:

Hầu hết chúng ta đều được dạy từ nhỏ

rằng tiền bạc là thứ khó kiếm, rằng phải

nỗ lực học tập và làm việc cực lực cả

đời mới mong có được. Thế nhưng mỗi khi

khủng hoảng kinh tế ập đến, chúng ta lại

chứng kiến các ngân hàng trung ương

dường như có thể in ra hàng núi tiền một

cách dễ dàng đến khó tin. Điều này khơi

lên vô số câu hỏi tiền thực sự được tạo

ra từ đâu? Ai sẽ là người phải trả giá

cho những khoản tiền khổng lồ mới được

tạo ra này? Và quan trọng hơn cả, tất cả

những điều này có ý nghĩa gì đối với

cuộc sống của mỗi chúng ta? và tương lai

của nền kinh tế toàn cầu. Cuộc hành

trình vén màng bí ẩn về tiền tệ có thể

khởi đầu khá đơn giản nhưng càng đi sâu

chúng ta càng nhận ra sự phức tạp, thậm

chí là những điều tưởng chừng phi lý

đang vận hành ngay trong hệ thống mà

chúng ta là một phần của nó. Trong video

này chúng ta hãy cùng nhau khám phá sự

thật này

nha. Tiền vật chất phần nhỏ của bức

tranh kinh tế.

Khi nhắc đến tiền, hầu hết mọi người đều

hình dung đến hình ảnh những tờ tiền

giấy hay đồng xu kim loại, những vật thể

hữu hình có thể cầm được trên tay. Loại

tiền phổ biến này có tên gọi là tiền vật

chất và nó được sản xuất bởi các cơ quan

do chính phủ chỉ định, chẳng hạn như

cuộc đút tiền hoàng gia hoặc xưởng in

tiền quốc gia. Mặc dù quy trình sản xuất

được thực hiện bởi những tổ chức chuyên

môn, quyền kiểm soát cuối cùng vẫn nằm

trong tay cơ quan công quyền.

Bất ngờ thay, tiền vật chất lại chỉ

chiếm một tỷ lệ rất nhỏ trong tổng lượng

tiền đang lưu thông trong một nền kinh

tế. Trên thực tế, con số này thường chỉ

dao động từ 3% đến 8% tùy theo quốc gia.

Mục tiêu của việc in tiền mặt chủ yếu

nhằm đáp ứng yêu cầu thanh khoản từ phía

ngân hàng tư nhân. Khi một người dân

tiếp cận máy ATM và yêu cầu rút tiền, hệ

thống ngân hàng bắt buộc phải có đủ tiền

mặt để phục vụ cho nhu cầu

này. Quá trình sản xuất tiền cũng tiết

lộ một khía cạnh ít ai ngờ. Chi phí để

in ra một tờ tiền thường rất thấp, ví dụ

chỉ cần khoảng ba xu để in một tờ mệnh

giá 10 đô la Mỹ. Điều đó tạo ra một

khoản lợi nhuận cho mỗi tờ tiền được

phát hành. Và phần chênh lệch đó được

gọi là lợi tức đút tiền seniorage.

Khoảng lợi tức này sẽ chạy vào ngân sách

nhà nước và có thể giúp chính phủ giảm

nhẹ gánh nặng thuế cho người

dân. Từ đây, một câu hỏi tự nhiên được

đặt ra. Nếu tiên vật chất mang lại lợi

ích như vậy, tại sao chính phủ không in

thật nhiều để giải quyết những nhu cầu

tài chính? Câu trả lời nằm ở vai trò

giới hạn của chính trị trong việc tạo

tiền. Nếu những người nắm quyền có thể

thoải mái in tiền để thực hiện các cam

kết tranh cử hoặc tài trợ cho các dự án

lớn, hệ quả sẽ là sự mất giá không thể

kiểm soát của đồng tiền. Khi lượng tiền

cung ứng tăng quá nhanh, giá trị mỗi đơn

vị tiền sẽ giảm xuống do mất cân bằng

với nguồn hàng hóa và dịch vụ thực tế,

từ đó dẫn đến lạm phát.

Trong kịch bản xấu nhất, làm phát vượt

khỏi tầm kiểm soát sẽ trở thành làm phát

vi mã khi đồng tiền mất giá quá nhanh

đến mức chính người dân không còn tin

tưởng vào sức mua của nó nữa. Hãy hình

dung một người nắm trong tay 1 triệu đô

la nhưng chỉ đủ để mua một quả táo. Đó

không còn là tiền mà là một mảnh giấy

không hơn không kém. Nhưng tờ tiền ấy

không còn được dùng để mua bán và được

tái chế thành túi sách hoặc tranh vẽ như

đã từng xảy ra tại Zimbabwe, Argentina

hay Venezuela.

Tiền vốn là một thức đo giá trị ổn định

cho nền kinh tế nhưng tính chất đó chỉ

có hiệu lực khi tiền được tạo ra một

cách cẩn trọng. Trong suốt nhiều thiên

niên kỷ vàng từng giữ vai trò như một

cái neo đảm bảo cho giá trị của tiền.

Buộc các chính phủ phải có sự cân nhắc

khi phát hành thêm tiền. Nhưng sự ổn

định đó chấm dứt vào năm 1971 khi Tổng

thống Mỹ Richard Nixon tuyên bố dừng chế

độ bản bị vàng, nghĩa là đô la Mỹ không

còn được chuyển đổi sang bàn theo một

mức giá cố định. Kể từ đó, bản thân tiền

trở nên co giãng, tức giá trị của nó phụ

thuộc vào lòng tin hơn là vật chất cụ

thể như

vàng. Cho đồng đô la Mỹ là đơn vị tiền

dự trữ toàn cầu, quyết định của Hoa Kỳ

đã kéo theo ảnh hưởng lớn đến toàn bộ hệ

thống tài chính toàn cầu. Mặc dù các

chính trị gia không trực tiếp in tiền

nữa nhưng ảnh hưởng gián tiếp của họ đến

quy trình tạo tiền vẫn hiện diện và điều

đó gây ra những hệ lụy kinh tế không thể

bỏ

qua. Trong bức tranh toàn cảnh, tiền vật

chất chỉ là phần nổi của tảng băng với

việc chỉ chiếm từ 3% đến 8% tổng lượng

tiền. Câu hỏi đáng lưu ý là phần còn lại

đến từ đâu? Ai có quyền tạo ra nó? Đây

chính là cánh cửa dẫn đến một thế giới

khác nơi ngân hàng tư nhân nắm vai trò

trung tâm.

Từ nhỏ chúng ta được dạy rằng muốn có

tiền phải học hành chăm chỉ, làm việc

cực lực. Nhưng khi khủng hoảng xảy ra,

Ngân hàng Trung ương chỉ cần in tiền.

Vậy rốt cuộc tiền là gì? Ai được quyền

tạo ra nó? Và tại sao những câu chuyện

như vậy lại luôn bị kể một cách mơ hồ và

khó hiểu? Câu trả lời là bởi hệ thống

tiền tệ hiện đại phức tạp đến mức phân

lớn chúng ta không được trang bị kiến

thức để hiểu nó. Điều này không chỉ

khiến chúng ta bị động trong các quyết

định tài chính cá nhân mà còn dễ trở

thành nạn nhân hợp pháp của những chính

sách kinh tế lớn. Nhưng không phải ai

cũng có thời gian để nghi ngẫm hết những

cuốn sách như kinh tế học vĩ mô hay của

cải của các quốc gia. Đó là lý do sách

Tin gọn ra đời. Ứng dụng giúp bạn tiếp

cận những tư duy sâu sắc, phức tạp nhất

theo cách dễ hiểu, nhanh gọn và cực kỳ

hiệu quả. Chỉ với 15 phút mỗi ngày, bạn

có thể nắm được những nguyên lý cốt lõi

về tài chính, kinh tế học, đầu tư và

tiền tệ được đúc kết từ những cuốn sách

hay nhất thế giới. Bạn sẽ hiểu không chỉ

tiền đến từ đâu mà còn biết cách làm chủ

nó thay vì để nó chi phối cuộc sống

mình. Thế giới vận hành theo cách của

người hiểu biết. Bạn có thể tải ứng dụng

tại website schtinggong.com hoặc tìm

kiếm trên App Store và ché còn bây giờ

thì chúng ta hãy tiếp tục nội dung chính

của video để cùng tìm hiểu một loại tiền

mới do Ngân hàng tư nhân nắm

giữ. Ngân hàng tư nhân và tiền tệ dựa

trên

nợ. Trong thế giới hiện đại, phần lớn

tiền tệ mà chúng ta sử dụng không đến từ

ngân hàng trung ương hay chính phủ mà

được tạo ra bởi hệ thống ngân hàng tư

nhân. Trên thực tế, khoảng 97% tổng quân

tiền tại các nền kinh tế phát triển đều

bắt nguồn từ đây. Điều này biến hệ thống

tiền tệ thành một cấu trúc phần lớn được

tư nhân hóa và vận hành trong không gian

kỹ thuật số. Đó là một hệ quả của một

quá trình phát triển lâu dài. Trong bối

cảnh hệ thống ngân hàng phải liên tục

tìm cách duy trì sự ổn định và kiểm soát

dòng tiền, nhất là sau các cuộc khủng

hoảng ngân hàng nơi người dân độ xô đi

rút tiền cùng lúc nhưng ngân hàng lại

thiếu tiền mặt.

Khi phải đối mặt với rủi ro sụp đổ do

không thể đáp ứng nhu cầu thanh khoản,

các ngân hàng đã vận động hành lang và

thành công trong việc thuyết phục các

nhà làm luật, trao cho họ một đặc quyền,

quyền tạo ra tiền trên cơ sở nợ, nhiều

hơn số tiền thực sự họ đang nắm giữ. Từ

đây, một loại tiền mới hình thành tiền

kỹ thuật số dựa trên nợ.

Cấu trúc pháp lý tạo nên móng cho điều

này có từ lâu đời. Khi vào năm 1704,

Quốc hội Anh thông qua đạo luật về giới

hạn trả tiền. Đó là văn bản ghi nhận một

lời hứa hoàn trả số tiền đã vay và luật

pháp công nhận văn bản đó có giá trị

tương đương với số tiền ghi trên đó.

Chuyển sang thời hiện đại, hình thức cam

kết này biến thành những dòng số liệu

điện tử mà ngày nay chúng ta gọi là nợ.

Điều thiết yếu trong hệ thống này là

quyền hạn to lớn mà giấy phép ngân hàng

đem lại. Khi một cá nhân hoặc tổ chức

đến ngân hàng để xin vay tiền, ngân hàng

không rút tiền từ một coi dự trữ nào hay

lấy từ khoản tiết kiệm của khách hàng

khác. Thay vào đó, họ tạo ra tiền mới

bằng thao tác kế toán. Trong hệ thống sổ

sách kế toán kép, một bên ghi nhận khoản

tiền gửi mới được cung cấp cho người

vay, còn bên kia ghi lại một khoản nợi

tương ứng, tức lời hứa hoàn trả tiền có

tính cả lãi suất. Từ đó tiền được đưa

vào hệ thống không phải từ tích lũy mà

từ kỳ vọng và tín

nhiệm. Ví dụ khi có người đi mua một căn

nhà trị giá 500.000 đô la và vay đúng số

tiền này từ ngân hàng. Điều xảy ra là

ngân hàng tạo ra 500.000 đô la trong tài

khoản của người vay và đồng thời ghi

nhận một khoản phải thu 500.000 đô la.

Lời hứa của người vay sẽ trả lại kèm lã

ấy. Khi số tiền ấy được chuyển cho chủ

nhà và lưu chuyển trong hệ thống kinh tế

rộng hơn, nó trở thành một phần của

nguồn tiền đang lưu thông. Điều này dẫn

đến một thực tế rằng trong hệ thống hiện

tại tăng trưởng kinh tế dường như gắn

liền với việc tạo thêm

nợ. Nợ và tiền trong khuôn khổ tài chính

hiện tại đơn giản là những mặt khác nhau

của cùng một bản chất. Nó là khoản nợ

đối với người vay nhưng lại là một tài

sản đối với người cho vay. Bản thân giao

dịch không hề dựa vào tiền mặt có sẵn mà

là sự sáng tạo của tín dụng bởi ngân

hàng tư nhân. Việc tạo tiền kỹ thuật số

nhờ nợ không những là một đặc quyền mà

còn là cơ chế sinh lời chính của ngân

hàng. Lợi tức thu được từ lãi suất các

khoản vay chính là phần lợi nhuận lớn

nhất kể cả khi khoản vay đã được hoàn

trả và khoảng nợ ban đầu đã biến

mất. Thị trường bất động sản luôn là nơi

hấp dẫn nhất để thực hiện việc tạo tiền

dựa trên nợ. Lý do là bởi bất động sản,

đặc biệt là nhà ở được xem như là tài

sản thế chấp ít rủi ro hơn và có tiềm

năng sinh lời lớn. Trong trường hợp

người vay mất khả năng chi trả, ngân

hàng có thể thu hồi tài sản tức là căn

nhà. Bởi vậy, các ngân hàng đã tập trung

đáng kể vào lĩnh vực địa ốc, tạo nên

lượng lớn tiền mới dựa trên thế chấp nhà

đất. Khi việc cho vay bất động sản được

ưu tiên đi kèm với nhu cầu ngày càng

tăng, giá nhà bắt đầu tăng vọt để người

dân vào tình thế phải vay nhiều hơn để

mua tài sản mà họ vốn không đủ khả năng

chi

trả. Hậu quả sau nhiều thập kỹ là sự

hình thành bong bóng bất động sản quy mô

lớn tại nhiều quốc gia. Kinh tế rơi vào

tình trạng hiện nợ, cá nhân, gia đình và

tổ chức đều gánh những khoản nợ vượt xa

khả năng tài chính của họ để tiếp tục

hòa vào dòng chảy tiêu dùng và đầu tư.

Nhưng tiền không chỉ được tạo ra qua

hình thức vay mượn, khi ai đó gửi tiền

vào ngân hàng, khoản tiền mặt đó không

còn thực sự thuộc quyền sở hữu của họ

nữa. Luật pháp cho phép ngân hàng sở hữu

số tiền đó và họ chỉ có một nghĩa vụ,

hoặc trả tiền khi khách hàng yêu cầu.

Theo mô hình truyền thống, ngân hàng giữ

lại một phần nhỏ của khoản tiền gửi làm

dự trữ bắt buộc thường là 10%. Phần còn

lại sẽ được cho người khác vay. Người đó

lại có thể gửi số tiền đó cho một ngân

hàng khác và ngân hàng đó lại có thể cho

vay 90% cứ thế mà tiếp diễn. Quá trình

này lặp đi lặp lại nhiều lần làm cho chỉ

một khoảng tiền gửi ban đầu cũng có thể

tạo ra lượng lớn tiền lưu thông trong

nền kinh tế. Trong một số ví dụ, 100 đô

la có thể sinh ra đến 1000 đô. Đây chính

là cơ chế cho vay dự trữ phân đoạn. Hiểu

đơn giản là ngân hàng giữ một phần nhỏ

và tái sử dụng phần lớn tiền gửi dưới

dạng cho

vay. Thế nhưng sau ngày 26 tháng năm

2020, mọi thứ thay đổi khi Cục Diệu trữ

Liên ban Hoa Kỳ Fed loại bỏ hoàn toàn

yêu cầu dự trữ bắt buộc. Các tổ chức lưu

ký không còn cần phải giữ lại bất kỳ

phần trăm nào của tiền gửi để đảm bảo an

toàn. Kết quả là hệ thống ngân hàng có

thể tạo ra lượng tiền gần như không giới

hạn chỉ dựa trên sổ sách kế toán. Trong

khi điều này có thể tăng thanh khoản, nó

cũng tiìm ẩn rủi ro rất lớn, nhất là khi

các ngân hàng sử dụng tiền gửi vào mục

đích đầu cơ trên thị trường tài

chính. Tiền gửi không những bị cho vay

mà còn được các ngân hàng sử dụng để đầu

tư vào các sản phẩm tài chính phức tạp

như phái sinh và chứng khoán. Đây là

những hợp đồng đặt cược lên khả năng

biến động giá trị của tài sản trong

tương lai. Những công cụ này đã trở nên

phổ biến tới mức thị trường phái sinh

toàn cầu được ước tính vượt quá 1 triệu

tỷ đô la, con số cao hơn gấp 10 lần tổng

quy mô của nền kinh tế thế

giới. Trong thời kỳ kinh tế bùng nổ,

việc vay nợ được xem là yếu tố thúc đẩy

nền kinh tế khi người tiêu dùng chi tiêu

cho những thứ vượt quá khả năng thực tế.

Nhưng đến một thời điểm người dân không

thể vay thêm và cũng không thể trả nợ

cũ. Tình trạng vỡ nợ lan rộng làm các

ngân hàng ngừng cho vay và nền kinh tế

chẩng

lại. Cuộc khủng hoảng tài chính năm 2008

là hệ quả rõ nét nhất của cơ chế này.

Đây được coi là khoảnh khắc kinh tế thực

sự bắt đầu suy yếu nghiêm trọng. Các

ngân hàng lúc đó đã trở thành những tổ

chức quá lớn, có mối liên kết quá sâu và

giữ vai trò then chốt trong việc cung

cấp tiền. Nếu chúng sụp đổ, hậu quả

không chỉ dừng ở việc phá sản mà còn có

thể gây ra sự sụp đổ toàn diện trong hệ

thống tiền tệ. Do đó, chính phủ đã can

thiệp và ngân hàng trung ương trở thành

cứu cánh cuối cùng. Tiền được tạo ra để

giải cứu các tổ chức bị đe dọa. Dù về

mặt lý thuyết, các khoản vay từ Ngân

hàng Trung ương cũng đều phải hoàn trả.

Người phải trả khoản tiền đó chính là

người dân thông qua

thuế. Hệ thống được xây dựng sao cho

chính phủ không thực sự hỗ trợ dân chúng

mà dân chúng mới là người hậu thuẫn cho

chính phủ thông qua các khoản thuế và

thương mại. Số tiền thu về sẽ được dùng

để thanh toán các khoản vay từ ngân hàng

trung ương kèm theo lãi suất. Như vậy

đổi ra ban đầu từ phía ngân hàng tư nhân

rốt cuộc lại chuyển sang người đóng

thuế. Một khi ngân hàng trung ương nắm

quyền tạo ra tiền để cứu trợ các ngân

hàng tư nhân thì điều này làm phát sinh

một rủi ro đạo đức lớn. Các ngân hàng

biết rằng nếu thất bại họ sẽ vẫn được

cứu và mọi hệ quả sẽ không do họ gánh

chịu. Chính thực tế này cho thấy khối

ngân hàng tư nhân có quyền to lớn trong

tạo tiền và chi tiêu tiền gửi của người

dân. Khi ngân hàng đủ lớn để không thể

sụp đổ, quyền lực của họ vượt xa vai trò

một tổ chức tài chính mà trở thành động

lực then chốt của toàn bộ nền kinh tế.

Kể từ năm 2008, các quốc gia phát triển

đã trải qua giai đoạn kéo dài hơn một

thập kỷ trong mô hình sự sống nhân tạo,

tức là lãi suất cực thấp, nối lỏng định

lượng và các biện pháp kích cầu đem lại

lợi ích ngắn hạn nhưng chứa đựng rủi ro

lâu dài. Sự can thiệp không giới hạn này

vào thị trường không những khuyến khích

hành vi rủi ro mà còn đẩy chi phí về

phía tương lai, về phía người dân và các

thế hệ kế

tiếp. Toàn bộ cơ cấu tiền tệ ngày nay

được đặt trên nền tảng dễ biến động.

Việc tạo tiền phụ thuộc gần như hoàn

toàn vào nợ và kỳ vọng hoà trả. Tuy tiền

trong ví có vẻ là của bạn nhưng quyền

tạo ra nó lại không nằm ở bạn mà nằm

trong tay một hệ thống phức tạp được

kiểm soát bởi ngân hàng và các cơ quan

tài chính. Và tất cả bắt đầu từ một lời

hứa được viết trên giấy này đã chuyển

sang dạng số mà lời hứa ấy một khi không

thể thực hiện sẽ khiến cả hệ thống chao

đảo. Tiền kỹ thuật số của ngân hàng

trung

ương. Một trong những hình thức tạo tiền

gây ngạc nhiên nhất trong lịch sử hiện

đại là nới lỏng định lượng hay còn gọi

là QE quantitative easing. Phương pháp

này xuất hiện lần đầu tại Nhật Bản vào

năm 1989 trong bối cảnh quốc gia này đối

mặt khủng hoảng tay chính. Nhưng phải

đến năm 2008 khi cuộc khủng hoảng nhà

đất lan rộng ra toàn cầu, nó mới trở

thành một công cụ chính sách tiền tệ phổ

biến dưới tay cục dự trữ liên ban Mỹ

Fed. Về bản chất, QI là quá trình ngân

hàng trung ương tạo ra tiền để cung cấp

nguồn vốn trực tiếp cho hệ thống ngân

hàng, các doanh nghiệp lớn và gần đây là

cả công chúng. Cách làm này được coi là

một giải pháp khẩn cấp để cứu nền kinh

tế trong thời điểm khó khăn tột độ. Đó

không phải là kiểu cứu trợ đến từ nguồn

thu ngân sách hay thuế mà là việc tạo ra

tiền mới chưa từng tồn tại trong hệ

thống. Tiền này sau đó được bơm vào nền

kinh tế thông qua hình thức mua tài sản

tài chính, đặc biệt là trái

phiếu. Khi khủng hoảng tài chính xảy ra

năm 2008, Mỹ đã triển khai gói Qi đầu

tiên trị giá 700 tỷ đô la. Tại thời điểm

đó, động thái này tạo ra làng sóng tranh

cãi dữ dội. Nhiều người cho rằng việc

giải cứu với ngân hàng Fố là điều cần

thiết nếu muốn tránh thảm họa kinh tế

lan trọng. Theo kế hoạch của Tổng thống

Mỹ, Bộ Tài chính Hoa Kỳ được phép mua

lại các khoản nợ xấu bao gồm rất nhiều

khoản bay thế chấp dưới chuẩn từ tay các

tổ chức tài chính. Những khoản nợ rộ đo

đó sau đó lại được chuyển hóa thành gánh

nặng cho người dân vì chính phủ Mỹ phải

nâng giới hạn nợ quốc gia từ 10,6 lên

11,3.000 ngì tỷ đô la để trang

trải. Ban đầu đây được xem như một biện

pháp khẩn cấp chỉ thực hiện một lần

nhưng trong suốt thập kỷ sau đó phé cho

thấy họ không thể rút lại chính sách

này. Một sự thật gây sốc là từ năm

1776 thời điểm thành lập nước Mỹ cho đến

2008 quốc gia này mới tích lũy gần 1000

tỷ đô la nợ. Thế nhưng chỉ 6 năm sau vào

2014 con số đó đã tăng bọt lên 4,4.000

tỷ. Và khi đại dịch Covid-19 buông phát

thì chỉ trong 3 tháng Fé tiếp tục đẩy

thêm 3000 tỷ đô la vào hệ thống. Hiện

tại ngân hàng trung ương Mỹ có thể bơm

hàng trăm tỷ đô la vào nền kinh tế chỉ

trong vài

giờ. Dù vậy thì hiệu quả của việc bơm

tiền hàng loạt này đang giảm dần. Thứ

cho phép tất cả điều này diễn ra chính

là việc Cục Dựa trữ Liên bang Mỹ tiền tệ

hóa nợ, tạo ra tiền mới để mua lại nợ

của chính phủ. Quá trình này được thực

hiện thông qua thị trường trái phiếu dù

ít được công chúng chú ý hơn thị trường

chứng khoán, quy mô thị trường trái

phiếu thực tế còn lớn hơn rất nhiều và

đóng vai trò như huyết mạch, tài chính

toàn

cầu. Về cơ bản thì trái phiếu là công cụ

để chính phủ hoặc doanh nghiệp vay tiền

từ công chúng hoặc tổ chức tài chính.

Khi ngân hàng trung ương muốn bơm tiền,

họ không sử dụng quỹ tiết kiệm như người

dân mà đơn giản là tạo ra tiền mới để

mua trái phiếu này. Vậy liệu hệ thống đó

có điểm yếu hay không? Một tài liệu từ

Ngân hàng Trung ương Châu Âu năm 2016

khẳng định ngân hàng Trung ương không

thể phá sản vì họ có quyền tạo ra nhiều

tiền hơn bất cứ lúc nào họ

cần. Hiệu ứng kéo theo là ngày nay chính

vụ các nước đang bị mắt kẹt. Họ nợ hàng

nghìn tỷ đô la nhưng lại không có nhiều

phương án huy động tiền ngoài việc tăng

thuế. Điều chính trị rất khó khả thi. Kỳ

vọng của nhà hoạch định là lượng tiền

mới bơm ra sẽ kích thích nền kinh tế hồi

sinh sau một hệ quả khác đang phát sinh.

Khi ngân hàng trung ương mua trái phiếu,

đồng nghĩa với việc họ sở hữu tài sản

phát hành ra từ chính phủ và tập đoàn,

họ dần trở thành cổ đông lớn nhất của

toàn bộ nền kinh tế.

Ở Nhật Bản, bản cân đối kế toán của ngân

hàng Trung ương hiện còn lớn hơn GDP

quốc gia, thậm chí họ nắm giữ tới 80%

tổng giá trị thị trường chứng khoán Nhật

Bản. Ngân hàng Trung ương Thụy Sĩ với

phương thức tương tự đã sở hữu 90 tỷ đô

la cổ phiếu của các công ty lớn của Mỹ

như Apple, Microsoft, Google hay Amazon.

Chuyện những ngân hàng trung ương này có

thể tạo ra tiền từ hư không, sau đó đi

mua các tài sản có giá trị thực là điều

khiến nhiều người phải giật mình. Họ

không thể phá sản nhưng có thể gom lấy

các tài sản tốt nhất mà thế giới sản

sinh. Điều này gây ra những tác động hệ

trọng đến tính minh bạch của thị trường

và sự công bằng về quyền sở hữu tài sản

trong xã

hội. Tác động của việc bơm tiền vô tội

vạ đã làm biến dạng thị trường tài

chính. Trước đây, thị trường chứng khoán

từng được xem như phong vũ biểu phản ánh

tình hình kinh tế. Ngày nay, mối liên hệ

đó dường như đã biến mất hoàn toàn. Thị

trường chứng khoán Mỹ giờ có giá trị gần

gấp đôi toàn bộ GDP quốc gia, một con số

khiến nhiều chuyên gia sửng sốt. Đó cũng

là lý do vì sao vào tháng 0 n 2020 khi

nước Mỹ ghi nhận tới 30 triệu người lao

động thất nghiệp, chỉ số chứng khoán lại

tăng mạnh nhất kể từ

1987. Với hàng nghìn tỷ đô la mới được

tạo ra, Ngân hàng Trung ương cung cấp

vốn với lãi suất gần như bằng 0 cho các

tổ chức lớn, chủ yếu là các ngân hàng tư

nhân và quỹ đầu tư. Dòng tiền giá rẻ đó

không chảy vào nền kinh tế thực sự để

tạo ra việc làm hay khôi phục sản xuất

mà đổ vào thị trường cổ phiếu khiến chỉ

số tăng dù cuộc sống người dân thường

trì trệ hoặc là tồi tệ

hơn. Nguồn gốc của bất bình đẳng giao

nghèo. Có một câu hỏi thường trực vì sao

khi tiền được in ra hàng loạt lạm phát

không xuất hiện rõ rệt ngay trong đời

sống? Câu trả lời nằm ở chỗ lạm phát

thực tế đã hình thành nhưng nó đang ẩn

mình và gây ra hậu quả theo dạng khác.

Trong bức tranh kinh tế toàn cầu gần

đây, lạm phát không bộc lộ rõ qua giá

các mặt hàng tiêu dùng hàng ngày mà nổi

bật hơn ở sự tăng vọt của giá nhà đất và

thị trường chứng khoán. Lượng tiền được

bơm vào hệ thống tài chính thay vì luân

chuyển vào nền kinh tế thực lại chảy

mạnh vào các loại tài sản để giá trị của

chúng là một nhóm thiểu số nắm giữ nhiều

cổ phiếu và bất động sản trở nên giàu có

một cách đột biến. Trong khi đó, phần

lớn người dân không được hưởng lợi gì từ

quá trình này. Khoảng cách giao nghèo

ngày càng lớn dần. Nhiều người nhận ra

thực trạng ấy nhưng không mấy ai hiểu rõ

ngọn

nguồn. Nguồn gốc của sự phân hóa bắt đầu

hình thành từ những năm 1980 ở phương

Tây với sự trổ dệ của chủ nghĩa tự do

mới neoliberalism. Từ thời điểm đó, tài

sản của tân lớp giàu gắn chặt với tăng

trưởng của thị trường chứng khoán. Đặc

biệt sau cuộc khủng hoảng tài chính năm

2008, khi nền kinh tế rơi vào tình trạng

sống nhờ trợ thở, thị trường chứng khoán

lại càng phụ thuộc nhiều hơn vào các

quyết định và biện pháp từ Cục Diệu trữu

liên ban Mỹ Fé.

Lượng tiền được in ra càng lớn, thị

trường càng tăng điểm, tài sản của người

giàu theo đó cũng vinh to. Chỉ tính

riêng từ 1980, tài sản của họ đã tăng

trưởng đến khoảng

420%. Một trong những cơ chế góp phần

tạo ra sự chênh lệch này là hiệu ứng

Cantilon. Khi ngân hàng trung ương in

tiền, nhóm người đầu tiên nhận được số

tiền mới có thể duy trì hoặc nâng cao

mức sống của mình. Trong khi những người

nhận được sau đó thì đang phải đối mặt

với hậu quả của lạm phát bắt đầu lan

rộng. Thực ra điều đáng lo ngại hơn lại

nằm ở tương lai gần khi người giàu quyết

định bán dần cổ phiếu và bất động sản để

chuyển sang những tài sản khác trong

thời kỳ khó khăn. Khi ấy vận tốc của

tiền tức tốc độ luân chuyển tiền tệ

trong nền kinh tế bắt đầu gia tăng, đánh

dấu thời điểm làm phát thực sự có thể

bùng

phát. Ngân hàng Trung ương dù không có

tiền tiết kiệm vẫn có khả năng tạo ra

lượng tiền khổng lồ thông qua việc mua

trái phiếu chính phủ. Trái phiếu về bản

chất là một lời hứa rằng chính phủ sẽ

hoàn lại tiền cùng lãi suất trong tương

lai. Khoảng tiền ấy cuối cùng sẽ được

chi trả bởi các thế hệ công dân sau dưới

hình thức thuế hoặc là qua việc chấp

nhận mức lạm phát cao hơn. Giữa thực

trạng ấy, câu hỏi đặt ra là liệu việc in

tiền có thực sự là một giải pháp lâu dài

hay chỉ đang tạm thời che đi những vấn

đề sâu xa

hơn? Khủng hoảng niềm tin và những lối

thoát khả dĩ.

Khủng hoảng kinh tế kéo dài những năm

gần đây đã buộc các chính phủ phải hành

động thường bằng cách in tiền để hỗ trợ

những người gặp khó khăn. Mặc dù hành

động đó mang lại sự hỗ trợ thức thời

song nhiều nhà phân tích cho rằng đây

chỉ là một biện pháp tinh thế, một hình

thức băng bó tạm thời cho những vết

thương sâu hơn trong cấu trúc của nền

kinh tế toàn cầu. Theo họ, những giải

pháp thực sự cần được thực hiện từ nhiều

thập kỷ trước.

Thay vì đẩy mạnh các hoạt động đầu cơ

vào thị trường bất động sản hay các công

cụ tài chính mang tính may đuổi, xã hội

lẽ ra nên tập trung vào việc tạo ra của

cải thực thông qua sản xuất, giáo dục,

đội mới sáng tạo và nghiên cứu phát

triển. Ngân hàng thay vì hướng dòng vốn

vào bất động sản và đồ cơ tài chính, lẽ

ra nên ưu tiên cho vay vào những lĩnh

vực có khả năng tạo ra giá trị thực như

các doanh nghiệp nhỏ và vừa, các dự án

đổi mới hay những sáng kiến công nghệ.

Bạn hãy hình dung một thế giới mà những

khoản đầu tư khổng lồ thay vì đổ vào các

bong bóng tài sản là được rót vào nghiên

cứu, phát minh và sản xuất. Dù tiềm ẩn

rủi ro ngắn hạn đối với ngân hàng nhưng

lợi ích dài hạn sẽ là một nền kinh tế

năng động hơn, tạo ra nhiều công việc

hơn, đội mới sâu rộng hơn và đời sống

người dân được nâng cao

hơn. Việc một quốc gia tạo ra của cải

không chỉ mang lại suất sản xuất lớn hơn

mà còn giúp chính phủ có thêm nguồn thu

từ thuế một cách tự nhiên mà không cần

phải tăng thuế suất. Một xã hội có nền

tảng kinh tế vững chắc và ít phụ thuộc

vào nợ sẽ có khả năng ứng phó tốt hơn

với khủng hoảng. Thực tế cho thấy nếu

đầu tư đúng đắng từ sớm, xã hội ngày nay

có thể có một lượng tiết kiệm đáng kể

giống như thời điểm cuối thế kỷ 20 mà

nhiều gia đình và doanh nghiệp phương

Tây vẫn còn ghi

nhớ. Thế nhưng hiện tại toàn thế giới

phải đối mặt với di chứng của một hệ

thống tài chính quá mỏng manh. Và trong

bối cảnh ấy người ta tự hỏi điều gì đang

chờ đón phía trước. Một số dự báo rằng

chúng ta đang tiến gần đến một thời kỳ

bấp binh hơn bao giờ hết. nơi mà lạm

phát không ngừng leo than trong khi tăng

trưởng kinh tế thì lại tri trệ. Một hiện

tượng được gọi là đình lạm từng xảy ra

vào những năm 1970 nhưng lần này tình

hình có thể nghiêm trọng hơn vì lượng nợ

khổng lồ cộng thêm sự bất ổn trong xã

hội. Có ý kiến cho rằng tàn cầu sẽ mất

dần đi sự tin tưởng vào đồng đô la Mỹ.

Đồng tiền lâu nay vẫn được xem là trụ

cột của hệ thống tài chính thế giới. Tuy

vậy, bên cạnh đó cũng xuất hiện một

trường phái tư duy khác. Một số nhà kinh

tế cho rằng trong một thế giới bất ổn

như hiện nay, đồng đô la có thể vẫn tăng

giá trị bởi nó được xem là nơi trú ẩn an

toàn nhất trong tổng thể các nền kinh tế

yếu kém hoặc đang suy yếu. Đó là ý tưởng

cốt lõi trong lý thuyết milek đô la ví

von bon rằng đồng đô la như ly sữa cuối

cùng mà ai cũng muốn hút về phần mình

trong lúc khang hiếm.

Giữa lúc đồng tiền truyền thống dần mất

đi niềm tin, một số người hướng đến

những giải pháp thay thế, có ý kiến đặt

kỳ vọng vào tiền kỹ thuật số ổn định

Stable CS với tiềm năng mang lại một hệ

thống thanh toán minh bạch và hiệu quả

hơn. Cũng có người tin vào cách tiếp cận

của lý thuyết tiền tệ hiện đại Modern

Monetary Theory MMT với lập luận rằng

chính phủ không cần thiết phải hoàn trả

toàn bộ số nợ mà chỉ cần đảm bảo khả

năng trả lãi, miễn là quốc gia vẫn duy

trì được sản xuất hàng hóa. Đây là một ý

tưởng đầy tranh cãi bởi nó chưa từng

được áp dụng ở quy mô lớn. và có vẻ như

cũng chỉ là một nước cờ rủi ro khác

trong danh sách dài những giải pháp chưa

kiểm

chứng. Thực tế thì ở một vài nơi trên

thế giới, người dân đã chủ động tìm

hướng đi mới. Từ một thị trấn nhỏ ở Ý

đến một vài cộng đồng ở Venezuela đã có

những nỗ lực phát hành tiền tệ địa

phương nhằm tự chủ kinh tế. Dù quy mô

còn nhỏ, những bước đi này cho thấy mong

muốn tự xây dựng một khuôn khổ tài chính

mới, vượt ra khỏi sự lệ thuộc và hệ

thống tiền tệ toàn cầu, ẩn chứa nhiều

điểm

yếu. Không ai có thể đưa ra câu trả lời

chính xác cho tình hình hiện nay, ngay

cả các chuyên gia cũng bất đồng quan

điểm và chính điều đó đã khiến cho bức

tranh kinh tế càng trở nên khó đoán định

hơn. Một điểm sáng tiềm năng nằm ở những

cải cách có thể phát sinh từ chính khủng

hoảng này. Bởi trong lịch sử, nhiều đột

phá lớn đã ra đời từ những thời điểm khó

khăn nhất.

Về phía cá nhân của chúng ta, giải pháp

không nhất thiết phải là những động thái

đầy kịch tính. Đó có thể chỉ là việc suy

nghĩ cẩn trọng hơn về tài sản mà mình

đang sở hữu. Một số người lựa chọn giữ

vàng thứ kim loại quý không thể được in

ra bởi bất kỳ ngân hàng trung ương

nào. Với người trẻ tuổi, tiền điện tử

trở thành một hướng đi hấp dẫn. Khi công

nghệ blockchain ngày càng được công

nhận, một số chính phủ và ngân hàng lớn

bắt đầu có thái độ nghiêm túc hơn đối

với lĩnh vực này với cái nhìn dài hạn

rằng tiền mã hóa có thể là một phần

trong tương lai của tài chính toàn cầu.

Còn với người có tư duy sáng tạo và mạo

hiểm, việc nghiên cứu các tài sản có thể

được lợi từ chính sách của các ngân hàng

trung ương là một lựa chọn khác, một

kiểu chơi trò chơi của thị trường với

chính những tổ chức tạo ra luật

chơi. Rốt cuộc thì trong giai đoạn nhiều

biến đoạn như hiện nay, mỗi cá nhân cần

tự mình suy xét và tìm hiểu hệ thống tài

chính hiện tại có vẻ như đã trở nên rối

rắm và thiếu hiệu quả đến mức nhiều

người không còn tin được vào tính bền

vững của nó nữa. Từ lâu cấu trúc tiền tệ

được duy trì như một thực thể vô hình

không bị chất vấn. Chỉ đến khi khủng

hoảng bung phát, mọi ánh mắt mới đổi dồn

về những biểu hiện bề mặt, lạm phát,

thất nghiệp, khủng hoảng nợ mà hiếm ai

nhìn sâu hơn vào cội nguồn thật sự.

Bên dưới những biểu hiện ấy là một sự

kết hợp nguy hiểm của hệ thống tài chính

dựa trên nợ, quá trình tài chính hóa cực

độ, rủi ro đạo đức của các tổ chức lớn

cộng với hiệu ứng Cantilon, hiện tượng

khiến đồng tiền mới được phân phối không

đồng đều, làm gia tăng chênh lệch giàu

nghèo. Tất cả những điều này đã đẩy hệ

thống đến bờ vực của sự mong manh khiến

niềm tin một trong những thành phần

thiết yếu nhất của kinh tế thị trường

này đang bị lung lay nghiêm trọng. Cảm

ơn bạn đã dành thời gian theo dõi video

này. Nếu thấy video này hữu ích, hãy để

lại bình luận bên dưới và xem thêm các

video khác trên kênh để ủng hộ team nhé.

Xin chào và hẹn gặp lại trong video tiếp

theo.

Click on any text or timestamp to jump to that moment in the video

Most transcripts ready in under 5 seconds

One-Click Copy125+ LanguagesSearch ContentJump to Timestamps

Paste YouTube URL

Enter any YouTube video link to get the full transcript

Most transcripts ready in under 5 seconds

Get Our Chrome Extension

Get transcripts instantly without leaving YouTube. Install our Chrome extension for one-click access to any video's transcript directly on the watch page.

Add to Chrome — Free

Works with YouTube, Coursera, Udemy and more educational platforms

Get Instant Transcripts: Just Edit the Domain in Your Address Bar!

YouTube

←

→

↻

https://www.youtube.com/watch?v=UF8uR6Z6KLc

YoutubeToText

←

→

↻

https://youtubetotext.net/watch?v=UF8uR6Z6KLc

YouTube Transcript:Tiền tệ vận hành như thế nào?

Video Transcript

Paste YouTube URL

Transcript Extraction Form

Get Our Chrome Extension

Get Instant Transcripts: Just Edit the Domain in Your Address Bar!

YouTube Transcript:
Tiền tệ vận hành như thế nào?